روستای نشتیفان از شهرهای خراسان است که فاصله آن تا مرکز استان 317 کیلومتر و تا مرز افغانستان تنها 30 کیلومتر است. این شهر کوچک علاوه بر آسیابهای بادیاش به خاطر تولید نهالهای کشاورزی نیز معروف خاص و عام است. در روستای نشتیفان، محمد اعتباری آخرین حفاظت کننده از این تمدن باستانی می باشد. در حال حاظر این مرد مسن زندگی خود را وقف نگهداری از چند آسیاب بادی تاریخی کرده است. اما آقای اعتباری نمیداند چند صباح دیگر برای زندگی زمان دارد و نسل جوان روستا نیز به نظر علاقه ای برای این کار طاقت فرسای روزانه نشان نمیدهد. بدون رسیدگی روزانه و منظم به آسیاب های بادی، این شهر توریستی از صفحه نقشه گردشگری بی شک حذف می گردد.
میگویند نشتیفان از دو واژه «نش» و «تیفان» تشکیل شده است. اولی خلاصه شده کلمه نیش به زبان محلی است. مقصود از «تیفان» نیز همان توفان است. با این حساب میتوان گفت نشتیفان محلی است که در معرض نیش توفان و بادهای موسمی محلی قرار دارد. شاید کلمه «نش» کنایهای به نیش عقرب نیز باشد که در نواحی گرم و خشک زیاد دیده میشود.
در حدود هزارسال است که آسیاب های ساخته شده از خشت، گل و چوب گندم را برای تبدیل شدن به آرد می سایند. طراحی بر محور عمودی احتمالا بسیار مشابه به آسیاب هایی است که در تمدن ایرانی سال های 500 میلادی اختراع شده بودند. این طراحی بعد از آن به سایر نقاط دنیا گسترش یافت و بعدها توسط هلندی ها و دیگر کشورها مورد استفاده قرار گرفت.
در گذشته در شرق ایران از خراسان گرفته تا سیستان و بلوچستان آسیابهای بادی بسیار رایج بودهاند که به آنها آس باد گفته میشود. «آس» به دو سنگ مسطح و گرد میگویند که روی هم قرار گرفته و غلات را با آن آرد میکنند. وقتی این سنگ با قدرت باد کار کند به آن آس باد و وقتی با قدرت آب به حرکت درآید به آن آس آب میگویند.
اصلیترین منبع انرژی آسبادها، بادهای معروف 120 روزه سیستان است که نه فقط در همان 120 روز بلکه در تمام مدت سال اثرات آن وجود دارد، البته بادهای دیگری مانند باد نیشابور نیز محرک این آسیابها بودهاند.
بادهای ۱۲۰ روزه سیستان در دوره گرم سال و معمولاً در بازه اواسط اردیبهشت تا اوایل پايیز و معمولاً بیش از ۱۲۰ روز میوزد. معمولاً اوایل خرداد تا اوایل پايیز این بادها قدرت و شدت بیشتری دارند. منشأ بادهای ۱۲۰ روزه که در اصطلاح محلی به بادکوه معروف است، ارتفاعات پربرف کوه بابا در هندوکش میباشد. وجود بادهای شدید از یک طرف و نبود آب از طرف دیگر باعث رونق آسیابهای بادی در شرق ایران زمین بوده و موجب اهمیت آن شده است.
هر آسیاب بادی در نشتیفان از هشت اتاقک تشکیل شده و هر یک از آن ها شش تیغه را در خود جای می دهد. سازه این آسیاب ها تا حدود 65 فوت ارتفاع دارد. بنای آسباد از سادهترین مصالح شامل خشت و گل و چوب ساخته شده و ساختمان آن از دو طبقه اصلی تشکیل شده است.طبقه همکف که سالن اصلی آسباد به حساب میآید، محل قرار گرفتن سنگ بزرگ و مدور آسیاب است و کار اصلی آسیاب غلات در اینجا انجام میشود. از این طبقه به عنوان انبار غلات هم استفاده میشود. در طبقه دوم که همان پشت بام آسباد محسوب میشود پرهها و تیرکهای متصل به آن قرار گرفته است.مجموعه آسیاب های بادی نشتیفان خواف از بزرگترین مجموعه های خشت، گل و چوب و همچنین بزرگترین و قدیمی ترین مجموعه آسبادهای جهان به شمار می آیند.
در سال 2002 آسبادهای نشتیفان به شماره 7490 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و به خوبی از طرف سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است اما اهمیت این اثر ملی هنوز برای اهالی روشن نشده و آینده آن ها همچنان نامشخص است. امروزه راه های آسان تری برای آسیاب گندم وجود دارد و آقای اعتباری نمی داند بعد از او آیا کسی نگهداری از آن ها را به عهده خواهد گرفت یا خیر. اگر چنین اتفاقی نیفتد تکه ای از میراث باستانی این سرزمین از بین خواهد رفت.